Hoe het internet de charme van het land vernietigt

Het is 2001 toen ik voor het eerst voet op Cubaans grondgebied zette. Met hem begon ze mijn reis van twee weken naar Cuba. Het was de periode na de eeuwwisseling, het tijdperk na 9/11, de terroristische aanslag die de mensheid op brute wijze wakker maakte. Een die iedereen live op tv en op internet heeft bekeken.

De hele wereld? Nee, zeker niet Cuba. De inwoners van het land, die volgens een te grote vingerhoedvormige markering in Key West slechts 90 mijl van de Verenigde Staten verwijderd zijn, hebben er weinig van ervaren. Of in ieder geval slechts zoveel als de Cubaanse staatstelevisie hen wilde laten weten. Internet in Cuba was een visie die ver, ver weg leek.

➜ Alle reisverslagen en tips voor Cuba-reizen

Cuba 2001: Caribische vakantie met regels

Voor mij was het toen een Cubaanse vakantie, zoals je je dat nu nog kunt voorstellen: eerst een rondreis van noordwest naar zuidoost, daarna een week strandvakantie aan de turquoise paradijsstranden van de Caribische kust. Een rond ding. En een ervaring die op dat moment een klein fortuin kostte. Cuba was niet voor iedereen een reisbestemming. Zeker niet voor Amerikanen, voor wie het voortdurende embargo de toegang onmogelijk maakte. Toch waren de hotels langs de kust goed gevuld. Ze zaten vol met mensen die naar Cuba mochten gaan en die ook gebruik maakten van dit voorrecht om om tien uur ‘s ochtends aan de hotelbar van hun eerste daiquiri te genieten. Of een mojito. Of andersom. Het maakt niet uit, rum kost in Cuba minder dan water. Tot vandaag is er in ieder geval niets veranderd.

Ik heb een geweldige tijd gehad in Cuba, eerst tijdens een tour vanuit Havana over de Valle de Viñales, naar Trinidad en vervolgens naar Santiago de Cuba. Een tijd dat ik liever uit het raam van muffe intercitybussen keek en het land in me opzoog — de charme, de suikerplantages en de tabaksvelden.

Het was een tijd waarin de enige Amerikaan in dit land de muziek was die mijn hotelkamer overspoelde tijdens mijn volgende strandvakantie in Varadero. Het station heette MTV Latin America en schalde het ene dansbare stukje Latin na het andere uit de kletterende televisiekasten.

Het was ook een tijd dat ik goed luisterde naar de lokale bevolking die ons over de ongelijke kasseien in Trinidad leidde om zoveel mogelijk te leren over Cuba en zijn verleden. Een tijd waarin de smalle straatjes en pleinen van de koloniale steden, zoals in de oude stad, ‘s avonds nog steeds vol gelach waren. Een tijd waarin mensen tot laat in de nacht op de trappen voor de kerken zaten en losjes praatten — over Cuba en het leven — onder het genot van mojito’s, de een na de ander. Het was een tijd dat er werd gedanst in het midden van de Plaza Mayor, Son, Rumda en Salsa, vrijstaand en iedereen met iedereen. Een tijd waarin de Plaza Mayor de belichaming was van het leven en het naast elkaar bestaan ​​van Cubanen en reizigers.

Cuba vandaag: hoeveel van de charme is er nog over?

Maar vandaag is Cuba veranderd. Het is een land dat zich heeft opengesteld. Het socialisme is, althans gedeeltelijk, afgezwakt. Castro is dood, Che Guevara is niets meer dan een terugkerend spuitbusportret op huismuren. Voormalig president Barack Obama heeft de obligaties vrijgegeven. Of het nu de Amerikanen waren die eindelijk hun Cohibas en Montecristos persoonlijk wilden kopen of de Cubanen zelf?

Tegenwoordig is Cuba niet langer een puur pakketreisland. Maar als je wilt, kun je het tourpakket nog steeds boeken. Integendeel, er zijn ook individuele toeristen, vooral jonge reizigers die het land alleen verkennen. Of in ieder geval aan de kant van degenen die er pixels van hebben gemaakt in de reisblogs van deze wereld. Zelfs vandaag is de standaardroute nog steeds erg eenvoudig: met een start in Havana ga je eerst naar Viñales of naar Pinar del Rio, voordat je naar het zuidoosten vertrekt, naar Cienfuegos en naar het prentenboek van Trinidad. Als je nog op tijd bent, maak dan een omweg naar Santa Clara of Sancti Spiritus. Je zou ongeveer twee weken moeten hebben als je bloggers reist, maar drie zijn betere en echte, echte ontdekkingsreizigers die vier weken zouden moeten hebben.

Dit pad van forfaitair naar individueel toerisme werd vooral geplaveid door één: het internet in Cuba. Het is nog nooit zo eenvoudig geweest om online informatie te krijgen over een reisbestemming. Ze zijn er in overvloed en zelfs gratis. De route wordt nu één reisdag na reisdag op het World Wide Web gekauwd. Maar hoe vind je je weg in Trinidad of in het oude centrum van Havana? Natuurlijk met Google Maps. Hoe vind je een goed en goedkoop restaurant als de aanbeveling van je favoriete reisblog geen plaats meer heeft? Bijvoorbeeld met Foursquare. Hoe vind je een goed en goedkoop hotel? Met een van de vele boekingsplatforms. En hoe houd je die thuis op de hoogte van persoonlijke avonturen? Met Facebook, Instagram en Co.

Mensen hebben hier lang niet gedanst.

Trinidad in de late namiddag van 2019. Vanaf 17.00 uur zie je nauwelijks mensen met vlaggen in de hand. De groepen dagtoeristen uit de tourbussen hebben zich weer teruggetrokken. De hordes passagiers op de cruiseschepen die voor de kust voor anker gaan, zijn al lang terug in hun hut.

Maar zelfs in de late uurtjes, als het donker is in de oude binnenstad van Trinidad, zit de jonge bewaker van de Cubaanse reizigers hier. Jongeren tussen de 20 en eind dertig zijn druk in de weer op het plein op de stoepranden. Er is geen spoor van de lokale bevolking behalve de barmannen van de aangrenzende bars. Maar er is iets anders dan voorheen. Op de een of andere manier mist het landschap het anders levendige achtergrondgeluid. Niemand praat. Bijna niemand wisselt een woord uit. In plaats daarvan zitten de meesten stil naast elkaar op de stoeprand, met hun gezichten op hun schoot. Emotieloze gezichten gloeien blauwachtig in het donker. In een van de cafés is ondiepe Cubaanse muziek te horen. ‘Bing!’ Een toon verbreekt plotseling de stilte zonder een woord. Boze blikken fladderen over de stoeprand, een keer van links naar rechts en terug. Kijk naar de vragen die alleen zo dom kunnen zijn om het geluid van hun smartphone te hebben. Maar kort daarna wordt iedereen er weer in ondergedompeld.

Het Cuba van 2019 is anders dan het Cuba van 2001, 2010 of 2015. Dit is niet verrassend. De tand des tijds knabbelt zelfs op de meest geïsoleerde plaatsen. Maar de rest is een kwestie van houding. Iedereen moet zelf beslissen hoe hij Cuba wil ervaren.