Brug over troebel water - Duitsland reisverslag - reisberichten

De Europese brug over de Oder

De lente nadert, een nieuw fiets- en wandelseizoen nodigt uit om te ontdekken. De grensgebieden tussen Duitsland en onze oosterburen Polen en Tsjechië bieden prachtige, vaak onontdekte natuur, prachtige fiets- en wandelpaden en een bewogen geschiedenis tussen de landen.

“Mooie brug, je hebt mij vaak gedragen. Toen mijn hart vol verwachting klopte en met jou, stak ik de stroom over. En het leek mij dat je trotse bogen in gedurfdere rondingen voortbewogen en dat ze mijn liefde met hen voelden.

Gottfried Keller

Bijna een beetje afstandelijk het verschijnt in zijn grijze, sublieme elegantie; Er lijkt geen einde aan te komen, waardoor de wandelaar steeds verder wordt verleid. Nieuwsgierigheid en de geest van ontdekking vangen hun bezoeker onwillekeurig. Onder haar stroomt snel en met veel draaikolken de Oder, de meest oostelijke en meest historische rivier van Duitsland. Het ontspringt in Tsjechië en vormt sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog de grens tussen Duitsland en Polen. Een hoog uitkijkplatform maakt het mogelijk om je blik te laten dwalen over de eindeloze rivierweiden. Ongeacht de tijd van het jaar, het uitzicht is prachtig. Aan de Duitse kant is er nog vlakte, aan de Poolse kant is er een bosrijk heuvellandschap. Zelfs nu, in het koude seizoen, kun je veel watervogels zien. De kraanvogel rust hier uit na zijn zware reis vanuit Afrika. De zeldzame wilde zwaan voelt zich thuis in de weilanden bij de Europabrug.

We wandelen vanuit het kleine stadje Bienenwerder richting Europabrug; boven ons een hemel die alle weersomstandigheden bevat. Soms diepzwarte wolken, dan weer verwarmende zonnestralen die ons verblinden. De harde wind waait door onze haren en we wikkelen ons nog steviger in onze jassen. En dan ineens is ze daar. Het verschijnt boven de dijk achter oude bomen. Een staalconstructie die oneindig lijkt. Het is ongeveer 700 meter lang. Rechts en links van haar liggen nog steeds de machtige oude fundamenten van de oorspronkelijke brug, die ontworpen was als spoorbrug, uitdagend in het levendige water. Het vormde de basis voor de huidige Europabrug. De pilaren zijn nu begroeid met berken of wilgen, die zich prettig hebben gevoeld in de scheuren in de oude muren. Als het niet zo koud was, zou je er lang kunnen blijven om te kijken naar de draaikolken die levendig rond de pilaren cirkelen. Je wilt er niet in vallen. Een brug over bewegend water. In de ware en figuurlijke zin.

Spotkania– Een ontmoetingsplaats: De Europabrug heeft een dramatische achtergrond, evenals de geschiedenis van de twee landen die hij nu zonder grenscontroles met elkaar verbindt. De betrekkingen tussen Duitsland en Polen waren nooit gemakkelijk. Oorlogen, verdeeldheid en wrok bepaalden lange tijd de situatie tussen de twee volkeren. Het zou nu een brug van begrip moeten zijn in Oost-Europa. En of je het nu van Duitse of Poolse kant oversteekt: je ontmoet elkaar in het midden en begroett elkaar op een vriendelijke en respectvolle manier. “Spotkania”, de ontmoeting, zoals het in het Pools wordt genoemd. Je zou Dzien Dobre moeten kunnen doen. Hallo, iedereen begrijpt het. De fietsers of wandelaars lachen vaak naar elkaar; je raakt in gesprek en wisselt ideeën uit. Terwijl we de brug oversteken, bestuderen we de talrijke informatieborden die de geschiedenis van de brug vertellen.

De geschiedenis van de Europabrug

De voormalige spoorbrug over de Oder was decennialang gesloten. Het werd geopend in 1892 en liep van Wriezen naar Godkóv en vervolgens naar Jädickendorf. Het verbond dus Berlijn met de Neumark. In 1930 werd vanwege het grote verkeersvolume een nieuwe spoorbrug gebouwd en het bestaande gedeelte omgebouwd tot verkeersbrug. Beide bruggen werden in 1945 opgeblazen. De Deutsche Reichsbahn begon in de jaren vijftig met de wederopbouw van de jongste van de twee bruggen. De achtergrond waren de strategische concepten van de verdragsstaten van Warschau. Tot 1989 werd het alleen voor militaire doeleinden gebruikt. Na de hereniging werd de brug gesloten en 30 jaar lang niet gebruikt. In het najaar van 2022 werd de brug officieel geopend als fiets- en wandelbrug door de Brandenburgse premier Dietmar Woidke en zijn Poolse collega Olgierd Geblewicz.

Eer voor een speciaal persoon: Władysław Bartoszewski.

De politicus en journalist Władysław Bartoszewski is nog steeds een morele autoriteit in Polen. De man, wiens leven in het teken stond van internationaal begrip, wordt geëerd met een bronzen beeld aan de oevers van de Oder en een poster op de Europabrug. In 1940 werd hij tijdens een massale aanval door SS-troepen opgepakt en naar het vernietigingskamp Auschwitz gebracht. Hij zat daar van 1940 tot 1941 zes maanden gevangen: “Als iemand mij zestig jaar geleden, toen ik in de appèlruimte van het concentratiekamp Auschwitz zat, had verteld dat ik Duitsers, burgers van een democratische en vriendelijk land als vrienden, ik zou hem voor gek hebben gehouden.” De zoon van een katholiek ambtenarengezin, die opgroeide aan de rand van een joodse wijk in Warschau, werd niet verbitterd ondanks de wreedheden die hij in Auschwitz had meegemaakt. “Dus werd ik naar Auschwitz gebracht, waar ik gevangene nummer 4427 had. Niet alleen werd ik zelf in elkaar geslagen, maar het feit dat andere mensen, eerbiedwaardige mensen, priesters, leraren, in mijn bijzijn in elkaar werden geslagen en vernederd of vermoord, was een geheel nieuw probleem voor mij. Mijn wereld viel uiteen, het was een aardbeving in mijn leven op dat moment.”

Na de oorlog stond Bartoszewski in oppositie tegen het communistische Polen. Terwijl hij als journalist werkte, was hij het doelwit van de Poolse staatsveiligheid en zat hij in totaal zes jaar gevangen. In 1955 werd hij gerehabiliteerd en kon hij aan de slag als journalist en historicus. Toen in de jaren tachtig de stakingsbeweging de vakbond Solidariteit Bartoszewski raakte betrokken bij de beweging, wat hem opnieuw een gevangenisstraf opleverde nadat de staat van beleg was afgekondigd. Na de hereniging werd hij Poolse ambassadeur in Wenen. Vanaf 1995 nam hij het ambt van minister van Buitenlandse Zaken over.

Een wereld van wonderen

Omringd door de ontroerende natuur, die aan beide kanten nog aan haar lot wordt overgelaten; onder een brede en altijd ongelooflijke hemel die net zo veranderlijk is als de kleuren van de Oostzee; Geschiedenis en natuur komen op de een of andere manier samen. Als bezoekers beleven we tijdens het wandelen of fietsen iets bijzonders als we stoppen: er zijn wonderen om ons heen. Tientallen jaren geleden, hier, op dit punt, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, verloren talloze mensen van beide kanten het leven. Geweld en vernieling woedden op onschuldige wijze. Haat en onbegrip domineerden lange tijd elkaars beelden.

En nu pure natuurschoon, wild water, dieren, planten en mensen uit beide ooit vijandige landen op zoek naar ontspanning. We staan ontroerd voor het bronzen gedenkteken van een man die nooit zijn waardigheid heeft verloren en die zich altijd heeft ingezet voor gerechtigheid en menselijkheid. “Ik geloof dat de Pools-Duitse betrekkingen tot de wereld van wonderen behoren. De Duits-Poolse betrekkingen hebben grotere vooruitgang geboekt dan welke andere in Europa dan ook.” Władysław Bartoszewski stierf op 24 april 2015 in Warschau. Slechts een paar uur voor zijn dood had hij gewerkt aan een toespraak over Pools-Duits begrip.

Hij zou de Europabrug zeker ook leuk hebben gevonden, omdat deze een ‘brug over troebel water’ vormt.